Persepolis: Kederli Kahkaha

(...) Persepolis’teki hikayeler genellikle kapalı mekanlarda, ev gezmelerinde-eğlencelerinde geçiyor. Her akşam toplantısı rejimin eleştirildiği, İran’ın geçmişinin konuşulduğu, Marjane’nin “tarihi öğrendiği/siyasallaştığı” bir mecra olarak yer alıyor. Sokaktan görülmemesi için ışık sızdırmayan kalın siyah perdeler çekiliyor evlere. Siyah perdeler ilginç bir gönderme belki de, rejim muhalifleri evleri için yasak ve “ayıp” saklayan bir “türbana” ihtiyaç duyuyorlar. Sokaklar bütünüyle tekinsiz, devriye gezen rejim muhafızları insanların giyim kuşamlarına karışıyor, müdahalelerde bulunuyorlar. Dışarıya ışık sızdıran evlere dikkat kesilip, içki içilen evlere baskınlar yapıyorlar. Arabalar mutlaka durduruluyor, kimlik kontrolleri yapılıyor. İçki içtiği düşünülen vatandaşlar evlerine kadar takip ediliyor. İhbarlar, takipler, tetkikler, yasaklar Persepolis’te önemli bir yer tutuyor. Küçük Marjane otorite karşısında nasıl davranması gerektiğini öğreniyor; öyle ki rejim muhafızlarına yalanlar söylüyor, gerektiğinde ağlayıp yalvarabiliyor. Marjane ve ailesinin otorite ile karşılaştığı sıkıntılı anlar Persepolis’in en çarpıcı bölümleri. Örneğin Büyükanne, askerlerden önce eve girip içkileri dökmeye çalışırken durduruluyor, o da şeker hastası olduğunu ilaç içmezse düşüp bayılacağı yalanını söylüyor. O ana kadar asabi ve hoşgörüsüz olan genç asker çözülüveriyor: “Şeker hastası mı? Annem gibi”. Persepolis’te bu türden çözülme ve çelişkiler içeren çok sayıda insani durum resmediliyor. Bu sahneler anlatıyı farklı okumalara da açıyor, katı kuralcı ve dogmatik bir siyasi otorite resmi çıkmıyor karşımıza. Oldukça gevşek, suç ve ceza ilişkisini faillerin sınıfsal konumlarına göre belirleyen bir adalet mekanizması söz konusu olan. Marjane ve arkadaşları evlerde toplanarak, yasak olmasına rağmen partiler düzenliyorlar. Her yakalandıklarında para cezası ödeyerek kurtuluyorlar (...)

Birgün Kitap, 19.1.2008, Levent Cantek'in aynı başlıklı yazısından bölüm.