Dünya'da ve Türkiye'de Çizgi Roman

Dünyadaki Asya çizgi romanlarına yönelik ilgiyi nasıl değerlendiriyorsunuz?
Çizgi roman satışları hemen her ülkede düşüyor. Endüstrisi olan, üretimin yoğun olarak sürdüğü ülkelerin çizgi romanları doğal olarak her yerde yerli üretime ikame ediliyorlar. Japonya’daki çizgi roman satısı ve üretimi son yirmi beş yılda tüm dünyayla kıyaslandığında oldukça yüksekti. Amerikan pazarına girdikten sonra global olarak tüm dünyada tanınır ve bilinir oldular. Yaygınlaşmalarının en büyük nedeni İngilizce…

Mangaların uluslararası başarısı ülkenizde de sürüyor mu?
Türkiye’de mangalara yönelik bir ilgi olmakla birlikte birkaç istisna dışında yayınlanmıyorlar. Türe yönelik ilgi daha çok İngilizce üzerinden gelişti. Amerika’da yayınlanmış veya anime olarak sevilmiş örnekler iyi biliniyor. Yayınevlerinin manga yayınlamak yönünde girişimleri olmakla birlikte satış rakamlarının düşüklüğü nedeniyle olmalı cevap alabilmiş değiller.

Ülkenizdeki çizgi dergilerinin genel satış durumu nasıl?
Türkiye’de haftalık ve aylık çizgi dergilerinin ortalama satısı 200-250 bin arasında değişiyor. Albüm satışları ise aylık 10-15 bin arasında. Yirmi yıl önce bu rakam dergilerde 1 milyon civarındaydı.

Türkiye’de nasıl bir üretim var ve neler okunuyor?
Türkiye’de komik çizgili, mizahi çizgi romanlar daha popülerdir. Yetmişli yılların başında çıkmaya başlayan Gırgır mizah dergisi, büyük ilgi görmüş, yarım milyona yakin satış rakamıyla benzer nitelikli dergilerin çıkmasına neden olmuştur. Gırgır’dan yetişen yüzlerce üretici yakin dönemin önemli dergilerini çıkartmışlar, karikatürize-komik çizgili bir üslubun yaygınlaşmasını sağlamışlardır. Foto-realistik çizgilerle anlatılan serüven çizgi romanları bu çerçevede giderek marjinalleşmiştir. Bu yöndeki bir okur talebini İtalyan-Bonelli çizgi romanları karşılamaktadır. Türkiye’de yakin dönemin popüler çizgi romanları mizah dergilerinden çıkan üreticilerdir.

Çizgi roman satan ikinci el dükkânlar her yerde artıyor ve markette giderek ağırlıklı bir yere sahip oluyorlar…
Çizgi roman okurları sayıca azalırken, yas ortalamaları yükseldi. Onların beklentilerine uygun olarak koleksiyoncu dükkânları açılmaya başladı. Bugün az satan ya da satmayacak olan pek çok eski yayın bu tur dükkânlarda satılabiliyor. Türkiye’de özellikle albüm satışlarında ağırlıklı bir yere sahip oldukları, geçmişle kıyaslandığında önemli bir farklılık olarak gösterilebilir.

Bir Avrupa çizgi romanının Amerika ya da Japonya’da başarı kazanması mümkün mü?
Bir Avrupa çizgi romanın Japonya ya da Amerika’da yayınlanması mümkün... Ama yüksek satışlar, popülerlik çok mümkün değil. İtibarlı ödüller alabilir veya entelektüel bir ilgiyle karsılaşabilir ama marketin genel ortalaması içinde marjinal kalmalarını engellemez. Persepolis’in uluslararası basarisini radikal İslam’a yönelik ilgiye, elbette 11 Eylül paranoyalarına ve animasyon uyarlamasına bağlamak çok da haksizlik olmaz sanıyorum

Ülkenizde çizgi romanları destekleyen ekonomik ya da kültürel kurumlar var mi?
Türkiye’de çizgi roman marketini destekleyen herhangi bir resmi ya da sivil bir kuruluş yok. Satışların düşmesiyle başındaki büyük sermaye grupları daha düşük maliyetli alanlara yönelerek çizgi roman ve mizah dergilerini desteklemez oldular. Doksanlı yılların başından itibaren çizgi dergileri kendi ekonomik imkânlarıyla çıkan bağımsız yayınlardır. Bir başka ifadeyle dergiler üreticileri olan yazar ve çizerler tarafından yayınlanmaktadır.

Grafik romanlara yönelik nasıl bir ilgi var?
Türkiye’de grafik roman, edebiyata yakınlaşan, entelektüel kaygıları olan çizgi romanlar için kullanılıyor. Buna karşı çıkanlar var: çizgi romanın bir alt kültür olduğu, onun ucuz, kolay anlaşılıp tüketilen özgün biçimine yönelik her turlu estetik ve entelektüel müdahalenin türe zarar verdiği iddia ediliyor. Grafik romanın çizgi romanı marjinalleştirdiği söyleniyor.

Dünyada çizgi roman marketinin geleceğini nasıl görüyorsunuz?
Uzakdoğu çizgi romanın global ölçekli yükselişinin süreceği görülüyor. Yerli üretimleri etkileyeceği, glokallesme örneği olarak gösterilebilecek çizgi romanlar üretileceği tahmin edilebilir.

Sorular: Dr. Andreas Dierks [Frankfurt Kitap Fuarinda, Dünya çizgi romanı ile ilgili bir panel kapsamında yapılan röportajdan]