Otisabi, Başımdan Geçti Bunlar (2004)

Yılmaz Aslantürk, Pişmiş Kelle dergisinde Atilla Atalay tarzı - aslına bakılırsa çok da başarılı bulmadığımız – mizahi yazılarla tanındı. Çizgi romana başlangıcı öykücülüğüne göre daha yakın tarihli. 1991 yılının sonunda aynı dergide yayımlanan “Esrarengiz Sarışın” öyküsü ilk önemli çalışması olarak gösterilebilir. Polisiye özellikler taşıyan öykünün bir benzeri/devamı Sinsi Nataşa (1992) olmuştu. Her iki öykü arasında yayımlanan “Vapurla Gelen” ise çizerin sonraları “Başımdan Geçti Bunlar” başlığı altında sürdüreceği dizinin neredeyse başlangıcıdır.

1992 yılında yine Pişmiş Kelle dergisinde başlayan dizi üç yıl kadar sürdü. Her hafta dört bant-tam sayfa çizdiği öyküler, derginin düşük satışlar nedeniyle yaşadığı mali sorunlar nedeniyle kesildi. 1996 yılında “Otis İstanbul’da” başlığı altında diziye tekrar başlandıysa da birkaç sayı sonra eski öykülerin tekrarına dönüştü. Aslantürk, bu tekrarları çalıştığı gazetelerin hafta sonu ilavelerinde de sürdürdü. Epsilon Yayıncılık’tan çıkan albüm, aynı adlı diziden yapılmış bir seçme. 45 öykü kullanılmış, birkaçı hariç çoğu Pişmiş Kelle’de yayımlanan çalışmalar. Kaba bir hesapla yayımlanan her üç öyküden biri albüme alınmış. Öykü seçimlerinde iki temel kıstas kullanılmış gibi görünüyor. İlki, başlangıç dönemlerinden öykü alınmaması; albümde en eski tarihli öykülerin 1993 tarihli olması göz önüne alınırsa, Aslantürk “estetik” olarak beğenmediği çalışmalarını kullanmamayı tercih etmiş. Öykü seçiminde dikkat çekici olan ikinci nokta, Pişmiş Kelle tarzı “edepsiz” sayılabilecek kimi öykülerin albüme alınmaması. Bu türden öyküleri gazetelerdeki “tekrar” yayınlarda da kullanmamıştı. Aziz Nesin, dergi ve gazetelerde çıkan öyküleriyle ilgili eleştirilerle karşılaştığında “esas olan kitaptır ve o kitabın son baskısıdır” cevabını verir, kimi çalışmalarını kitaplarına almamakla bir tercih ortaya koyduğunu, “tashih” yaptığı için son baskının geçerli olması gerektiğini vurgulardı. Bu yaklaşımı, Aslantürk’ün öykü seçiminde kullandığı kıstasları yorumlarken hatırda tuttuğumuzu belirtmek için aktardık. Öte yandan, nelerin seçilmediğini bilmek bir yazarı ya da çizeri anlamayı kolaylaştırabiliyor.

Aslantürk’ün asıl özelliği Türkiye’de pek kullanılmayan bir çizgi tarzını izliyor olması. Avrupa’da Hergé’in etkileriyle oluşan ligne-clair çizgi tarzını ülkemizde sürdüren birkaç çağdaş çizerden biri. Özellikle Daniel Torres’in çizgilerini izlediği anlaşılan Aslantürk’ün yaptığı şu: çizdiği her şeyin neredeyse hatları dışında herhangi bir ayrıntısına girmiyor. Fırça ve tarama ucuyla herhangi bir vurgu yapmıyor. Işık ve gölge gibi etkileri “tram”la sağlıyor. Oldukça az çizgiyle anlatılmış izlenimi verilen karelere sahip. Mekanik ve mesafeli bir atmosfer yaratıyor; naif çizgi kaymaları, çizerin varlığını hissettiren yakınlık yok. Elbette ki başlıbaşına bir avantaj ya da dezavantaj değil bu. Örneğin az çizgiyle anlatmak kadar önemli olan arka plandaki ayrıntıcılık. Çizerin varlığını hissettiren en önemli vurgu fotoğraf ayrıntısındaki incelikler. Aslantürk’ün çizimlerinde bu denli ayrıntıcı olmadığı veya her zaman bunu denemediğini söyleyebiliriz. Örneğin öykülerin çok geçtiği ev içi karelerinde tramı bir fırça gibi kullanarak, dekoratif unsurları “atlıyor”. Öyküleri ise kentsoylu bir yaşamı anlatıyor. Çizgisindeki özellikli mesafelilik öykülerinde de var. Alt sınıflar farklı konuşma biçimleriyle anlatılıyor ama sahici durmuyorlar. Aslantürk, reklam ajanslarını, gazeteleri, ofisleri, barları anlatırken gösterdiği kıvraklığı onları resmederken denemiyor. Tiplemesinin onlara karşı duyduğu korku dolu mesafe çeşitlendirilmiyor. Özellikle takınıldığı düşünülebilecek bu tavır, diziyi psikolojik derinlikten yoksun kılıyor, bütünüyle “eyleme” odaklanmış öykülere dönüştürüyor.

Mizah dergilerinde uzun zamandır ben-merkezli öyküler anlatılıyor; bir çok çizer bir tür iç dökmeyle başından geçen olayları çiziyor, küçük ya da büyük itiraflarda bulunuyor. Mahrem olanın teşhiri, nahif, samimi ve sıcak açıklamalar, erkeklik krizi, cinsel sapmalarla ilgili değinmeler her mizah dergisinde görülebiliyor. İzlemeye yönelik bir ilginin kullanıldığı düşünülebilir ama ilk söylenmesi gereken, tarzın bir modaya dönüştüğüdür. Kendi payıma, Aslantürk’ün “Başımdan Geçti Bunlar” dizisinin, bu modanın en soğuk tarafından çıktığını düşünüyorum. İlginç olan, aynı öykülerin modanın öncüsü sayılabilecek Pişmiş Kelle dergisinde hayat bulması, biçimlenmiş olması.