okyanus’ta beyaz bir nokta: pessoa, tabucchi ve prado...(ya da sadece raul)

miguelanxo prado, 1958 doğumlu bir ispanyol. önce müzikle uğraşmış, sonra seksenli yılların başından itibaren çizgi romana-çizerliğe yoğunlaşmış. avrupa’da ona ün kazandıran çalışması türkçede okyanus’ta beyaz bir nokta adıyla yayınlanan trazo de tiza (1992, fransızcada trait de craie, ingilizcede streak of chalk adıyla çıktı). gerçekten çok iyi çizilmiş, çok iyi renklendirilmiş çalışmada rüya ile gerçeği, geçmişle bugünü ayırt edemeyen bir adamın adada geçen hikâyesi anlatılıyordu. bu çalışma farklı dillerde yayınlandıkça prado popülerlik kazandı. aynı albümle angoulême’de 1994 yılında ödül kazandı. amerika’da çoğu avrupalı sanatçı için vitrin olan heavy metal’de işleri yayınlanmaya başladı. neil gaiman’ın sandman serisinden çıkan endless nights albümündeki rüya bölümünü çizmesi de muhtemelen trazo de tiza albümündeki olağanüstü başarısından kaynaklanıyor. bugün prado’nun amerika’da çeşitli albümleri yayınlanıyor, bir dönem man in black animasyon versiyonu için çalışmıştı.

prado kahramanları içe dönük, sürekli kendiyle uğraşan kırık-looser erkeklerdir. okyanus’ta beyaz bir nokta’da da raul adlı benzer niteliklere sahip bir erkekle karşılaşırız. teknesiyle küçük bir adaya gelen raul burada bir başkasını bekleyen bir kadınla karşılaşır. ada o kadar küçüktür ki çalışmayan bir fener ve han olarak işletilen evde yaşayan bir ana-oğuldan başka kimse yoktur. raul, kadına duyduğu ilgiyle bu “zamanın dışında kalmış” adada kalmaya başlar. okyanus’ta beyaz bir nokta, hikâyede adı geçen edebiyatçılar içerisinde en çok tabucchi anlatılarına benziyor. prado da yazdığı son sözünü tabucchi’ye şükranlarını sunarak bitiriyor. tabucchi deyince ister istemez onun en iyi bildiği (çevirilerini yaptığı) ruh kardeşi portekizli yazar fernando pessoa’yu anmak gerekiyor. söylenildiğine göre yazarın pessoa soyadı portekizcede kişi, fransızcada “hiç kimse” anlamına geliyor. pessoa’nın çok bilinen bir şiirini aktaracağım: “gördüğü o rüyanın, içinde mi, belli değil. ve yolunu sabırla bekleyen gölgenin, / sürdüğü hayat (mı) olduğu.” bu iki göndermenin bile okyanus’ta beyaz bir nokta’yı anlattığını düşünüyorum. pessoa, farklı isimlerle sayısız yazı, şiir, anlatı yazmış ve her defasında büründüğü kişiliğe uygun olarak üslubunu değiştirmiş bir yazar. prado’yu etkileyen tabucchi, romanlarında zaman mefhumunu kurcalamayı, birinin yerine geçen (kim olduğunu unutan) kahramanları, neyin gerçek olduğunu konuşmayı seven bir yazar. okyanus’ta beyaz bir nokta’nın kırık-looser kahramanı da dalgakıranın duvarında gördüğü bir imzanın, aşk dolu sözlerine kapılıp raul olmuş olabilir. hikâyenin sonunda aynı yazıyı raul’un yazdığını görürüz. zaman kavramını muğlâklaştıran bir zamansal (başa dönen-sona ulaşan) daire çizer prado. neyin gerçek, neyin raul’un rüyası olduğunu düşünmemizi ister. pessoa’nın şiirinde olduğu gibi raul “öyküyüm ben, öyküler anlatan, onun dışında hiç” demektedir sanki.

okyanus’ta beyaz bir nokta yayınlandığı 1997 yılının sürpriziydi. milliyet yayınları tarafından yayınlandı, kaliteli basıldı, uygun bir fiyattan satıldı. tek eleştirilebilecek yanı ispanyolca aslından yapılan çevirisi olabilir. şairliğinden kaynaklanan gerekçelerle sanıyorum adnan özer kimi yerlerde cümleleri zorlamış, “hainliğine” şairanelik katmış.